Fortyfikacje Zamościa w świetle badań archeologiczno – architektonicznych
Po wydaniu w 1580 r. aktu lokacji Zamościa przystąpiono do budowy miasta i fortyfikacji twierdzy. Bez większych zmian mury i bastiony dotrwały do końca XVIII w. Okres wojen napoleońskich w pierwszych dekadach XIX w. przyczynił się do przeprowadzenia modernizacji twierdzy Zamość. Prace kontynuowano w latach 20. XIX w. i forteca została przekształcono w nowoczesny obiekt obronny, dostosowany do wymogów nowoczesnej sztuki wojennej. Zamość pozostał twierdzą do 1866 r., kiedy nastąpiła decyzja cara Aleksandra II o likwidacji umocnień obronnych. Fortyfikacje zostały rozebrane zaś w krajobrazie miasta pozostały tylko niewielkie elementy architektury, które przypominały o dawnej funkcji obronnej. Dopiero współczesne badania archeologiczne pozwoliły na pełne zarejestrowanie przemian fortyfikacji twierdzy zamojskiej na przestrzeni wieków.
Badania archeologiczne nad fortyfikacjami Zamościa rozpoczęły się w 1969 r. Prowadzone były przez Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Politechniki Krakowskiej. Kolejne etapy przypadły na lata 1977-1980 i na początek lat 80-dziesiątych, kiedy wielosezonowe badania prowadziły Pracownie Konserwacji Zabytków. Po dłuższej przerwie nastąpił kolejny etap rozpoznania reliktów fortyfikacji. W latach 2009-2014 w trakcie prac budowlanych związanych z rekonstrukcją murów odsłonięto fundamenty i pozostałości twierdzy na niemal całej długości murów obronnych.
Prezentowana wystawa ma na celu pokazanie dorobku ponad czterdziestu lat pracy archeologów nad fortyfikacjami twierdzy Zamość. Rezultaty badań i odsłonięte relikty zostaną zestawione z historycznymi planami, rycinami i fotografiami miasta – twierdzy. Zwiedzający będą mieli możliwość zapoznania się ze zmianami wyglądu poszczególnych elementów fortyfikacji: bastionów, bram i kurtyn. Prezentacja zostanie uzupełniona o zabytki, które zostały odkryte w trakcie badań wykopaliskowych.
Wystawa udostępniona w październiku i listopadzie 2021 r.
